Chân lý những điều đúng đắn tuy cần giữ vững trong tâm, nhưng không nên tranh biện. Khi bị chỉ trích hay hiểu lầm, chúng ta không cần phải quá mất công cố đi giải thích hay biện luận, tốt hơn là lùi một bước biển rộng trời trong và dùng tâm thái bình hòa để đối đãi.
Trong cuộc sống sẽ có những lúc chúng ta biết rõ điều đó là sự thật là chân lý, mới là điều đúng đắn nhưng lại cố đi tranh biện với hơn thua với người ngốc. Lúc này bạn sẽ giống như câu nói của nhà văn Mark “Đừng bao giờ tranh cãi với những kẻ ngu ngốc, họ sẽ kéo bạn xuống cùng đẳng cấp và đánh bại bạn bằng kinh nghiệm”.
Cái ngu xuẩn của tiểu nhân chính là mệt mỏi vì danh lợi, lại yêu thích việc khăng khăng tranh luận cao thấp với người khác. Còn cái đạo của người quân tử là làm mà không tranh.
Kẻ tiểu nhân nhầm tưởng rằng tranh luận không ngớt là khẳng định được chân lý thuộc về mình. Kỳ thực, chân lý vốn không thuộc về người, mà là đạo của vũ trụ.
Việc của người quân tử là dụng tâm tu dưỡng đến cảnh giới của chân lý, gọi là giác ngộ, viên mãn. Kẻ tiểu nhân lấy cái ngu xuẩn của mình khăng khăng tranh luận cao thấp với người khác.
Trong Đạo đức kinh, Lão Tử viết: “Đạo của bậc Thánh nhân là làm mà không tranh”. Ba nguyên lý tu dưỡng tối cao của Phật gia đó chính là “Chân Thiện Nhẫn”. (chân thành, thiện lương và nhẫn nại). Nhẫn nhịn không tranh biện mới là cảnh giới tu dưỡng cao nhất của đời người
Chuyện xưa kể lại, một lần khi Khổng Tử đang nghỉ trưa, thì nghe thấy tiếng cãi nhau om sòm bên ngoài.
Tử Cống, học trò của Khổng Tử, khi đó đang tranh cãi với một người về vấn đề là một năm có 3 hay 4 mùa. Hai không ai chịu nhường ai, tranh cãi tới cùng, đến mức tía tai đỏ mặt.
Tử Cống cho rằng một năm có 4 mùa, nói người còn lại ngang ngược. Người còn lại lại kiên quyết rằng một năm chỉ có 3 mùa, nói Tử Cống ăn nói linh tinh.
Không Tử nghe xong, đi từ phòng nghỉ ra, Tử Cống bức xúc muốn nhờ thầy nói lý hộ mình. Vậy nhưng, Không Tử bất ngờ phán: “1 năm chỉ có 3 mùa.”
Người kia nghe xong vui vẻ hành lễ với Khổng Tử rồi cười đắc ý ra về. Tử Cống tủi thân, rõ ràng là hắn ta sai nhưng sao sư phụ lại đứng về phía hắn.
Khổng Tử đáp: “Châu chấu nơi đồng ruộng sinh ra vào mùa xuân, chết vào mùa thu thì làm sao thấy được mùa đông. Tranh cãi với người vô năng, há chẳng phải cực kỳ vô ích sao?
Tranh cãi với những người như vậy là ngốc, sai không ở đối phương, mà là do bạn hồ đồ. Gặp tiểu nhân, phải tinh khôn, nói chuyện với người không cùng đẳng cấp với mình, không tranh cãi là trí tuệ.
Người luôn tranh giành, cãi lý thì tâm tình sẽ càng ngày càng trở nên phiền muộn, khó chịu. Lâu dần, người tranh lý sẽ từ tâm mà sinh ra trăm bệnh. Trái lại, người không tranh, tâm tình trong sạch, tĩnh tại thì thể xác và tinh thần đều yên vui.
Người xưa thường hay nói “một điều nhịn chín điều lành”, hay “nhẫn một lúc sóng yên biển lặng, lùi một bước biển rộng trời cao”. Nhẫn nhịn không tranh biện mới là cảnh giới tu dưỡng cao nhất của đời người.